see you soon/ do zobaczenia

So,  I am suspending my blog for a while.
It's been amazing and great 7 years :)

I am looking for a new format for niekoniecznie and travelling more than ever.

Follow me on instagram : adi_ponton :)

Cheers from BKK :)

Po siedmiu latach zawieszam bloga.  Teksty o miejscach,  które odwiedziłem są zdecydowanie zbyt miałkie i powierzchowne,  w biegu nie mam czasu na przyzwoitą analizę i przemyślenia. Do reportażu mi daleko, a do mistrzów- Herberta,  Kapuścińskiego czy Podsiały jeszcze dalej. Nie bez przyczyny wymieniam tu polskich twórców- pisanie w obcym języku często jest pokraczne i nienaturalne i nie chodzi tu tylko o język, ale czytelników globalnych,  z którymi nie zawsze dzielę podobne doświadczenia czy wzorce kulturowe.
Kiedy zaczynałem niewiele osób pisało blogi po polsku,  dziś jest w czym przebierać.
Ciągle mam wiele historii do opowiedzenia,  nieskończone opowieści, historie i powiastki o Meksyku, a teraz sporo o Azji. Czeka tekst o malarstwie Marwara vs. Boscha czy o bezszelestnych ludziach z Ladakh...
Dziesiątki tysięcy ( ca. 215 000) zdjęć do przejrzenia i wybrania tych najlepszych.

Brakuje też czasu- pewnie nie tylko mnie.

Póki co zapraszam na instagram ( bo to takie latwe, proste i bezrefleksji,  że mogę prostować jedną ręką a drugą grać choćby na pianinie). Szukajcie mnie pod nickiem adi_ponton.

Przeczytano mnie 69 567 razy.

Wrócę w nowej wersji:)

Pozdrawiam z Bangkoku, gdzie głową pęka od tematów.

Day Twentyseven/ Dzień Dwudziestysiódmy

 

source: http://imgur.com/a/Z2zOn

Day Twentyseven/Km 2786 /Taj Mahal

When I was planning my trip to India I wasn't very keen on going to The Taj Mahal, everyone has been there, there are so many pictures, it cannot be that amazing. The Modern Wonder of The World, great I thought, once again a modern world product with great PR, like mexican Chichen Itza. Being here for a month made me think differently...

When you travel you visit, you do sightseeing, mostly. Coloseum, Louvre, Eiffel Tower, a glass of wine in Rioja, bacalao in Porto maybe lucha libre in Mexico City. You might want to use the same pattern for India, of course it is possible you rent an A/C car with a driver who will take you from one place to another, then to your five-star hotel with white and clean table cloths, shining cutlery and amazing punjabi food, but you will not see India at all. Travelling here is rather a struggle, heat, omnipresent odour and noise, dump on every street, no sidewalks, semi-wild cows, traffic, always delayed trains, dirt everywhere. Travel to India will not be a travel to know your second ego or any spiritual bullshit, it is to understand problems of modern world, third world.

Poverty and wretchedness are running here an experiment how far can a human fall, what are the limits of survival, how to dehumanize one? Malaria, dengue, typhilis, cholera are checking how strong is a human body? Can I mutate and kill? Corruption and rapacity try how far can one move? If I have more kids and I break their hand or legs, how much money can they beg? How much will my daughter on the black market cost? Is it enough to buy a cow or goat?

The Secretary of Tourism promotes India with a slogan Incredible India. Probably eighty years ago travel here must have been the romantic one, thousands of colours, new smells, amazing fortresses, palaces, temples, beautiful people and landscapes. Today it is rather an incredible example how can one survive and remind us how lucky we are. After a time spent in India a proper holidays are needed, the one with white sand, turquoise water and palm trees.

Getting back to The Taj, it is worth seeing, maybe not for the great architecture and white marble domes or semi-precious stones, but to look around and see the contrast, just on the other side of the river or by the entrance gate, slums is growing rapidly, barefoot kids are selling whatever they can or beg for food, old, homeless people are dying on the sidewalk hoping for a better afterlife.

Dzień Dwudziestysiódmy/Km 2786/ Taj Mahal

Kiedy pierwszy raz myślałem o podróży do Indii nie chciałem jechać do Taj Mahal, bo to przecież takie obfotografowane, znane, z pewnością nie jest warte pojechania, mówią, że kolejny Cud Świata, że... jestem przecież mądrzejszy i się nie znają, że w Meksyku Chichen Itza wcale nie jest najlepszym zabytkiem i w ogóle. Po krótkim czasie spędzonym tutaj zacząłem powoli rozumieć Indie i sens tej podróży.

W podróżowaniu często chodzi o zwiedzanie, kolejny kościół, świątynia, zamek, stare miasto, muzem, rembranty, vermery, picassa, zimne Orvieto, bacalo w Porto, flamenco w Sevilli. Do Indii nie jedziemy zwiedzać, jeśli niektórzy mają jakieś mylne wrażenie, zapewniam że nie. Podróżowanie po tym kraju to udręka, gorąc, smród i hałas, nic przyjemnego. Mistycyzm i religia są tak codzienne, że po kilku dniach nie dostrzegane, bezczelne naciąganie białych turystów z początku zabawne i dowcipne po chwili denerwuje i doskwiera, brudne, zasrane dworce kolejowe są wielkim placem zabaw dla szczurów. Podróż do Indii to też nie podróż duchowa, do własnego wnętrza, odkrycia swojego drugiego ja i innych, przepraszam pierdół, to przede wszystkim próba zrozumienia tego ogromnego kraju, ale i współczesności. My Europejczycy nie jesteśmy już w większości, jest nas zaledwie garstka. Prawie połowa ludzkości, żyje poniżej progu biedy. To miejsce aby zrozumieć współczesny Świat, który boryka się z tyloma problemami, że trudno nam sobie je wyobrazić.

Bieda i nędza przeprowadzają tu eksperyment na ponad milardowej populacji, sprawdzając jak nisko może upaść człowiek, w jak mizernych i skandalicznych warunkach może żyć i przeżyć, do czego może się posunąć i jak bardzo odczłowieczyć. Czerwonka, malaria, denga, dur brzuszny sprawdzają jak silny jest ludzki organizm, jak szybko można zabić. Korupcja i chytrość sprawdza jak nisko może upaść człowiek dla pieniędzy, jeśli moja żona urodzi więcej dzieci i połamie im ręce i nogi, wybiję oko, o ile się wzbogacę? Jeśli sprzedam swoją córkę, ile pieniędzy za to dostanę? Starczy na krowę czy tylko na kozę? Polityk, pan, możnowładca sprzedając święte jezioro liczy jedynie słupki, zagraniczny kapitał szuka i sprawdza jak zrobić na tym pieniądze.

Ministerstwo Turystyki promuje Indie hasłem Incredible India, czyli Niezwykłe Indie. Pewnie kiedyś, podróże do Indii były romantyczne, takie jak nam się marzą, nowe zapachy, kolory, smaki, inna religia, wspaniałe pałace, forty i świątynie. Dziś ta niezwykłość poleca raczej na docenieniu tego co mamy, wspaniałej przyrody, stosunkowo dobrze działających miast i dobrego miejsca do życie. Po podróży po Indiach bezwzględnie potrzebne jest miejsce absolutnie piękne, aż tandetnie, biały piasek, lekko pochylające się palmy, turkusowa woda, żeby odpocząć.

A wracają do Taj Mahalu, trzeba go zobaczyć, nie dlatego, że się komuś podoba lub nie, że zbudowany jest z białego marmuru i wysadzany półszlachetymi kamieniami, ale raczej dlatego, żeby spojrzeć za mur lub na drugi brzeg rzeki Jamuna i zobaczyć kontrast bogactwa i biedy, ledwo skleconych z folii, kilku szmat, starych opon domów, bosych, głodnych dzieci czy bezdomnych starców, czekających na śmierć, w nadziei na lepsze życie w kolejnym wcieleniu.

Warto pojechać i zobaczyć Taj Mahal, ale rozejrzeć się dookoła i nie chować wzroku przed biedą i nędzą.

 

Day Eighteen-Nineteen/Dzień Osiemnasty i Dziewiętnasty

Day 18-19/Km 1667-2114/Manali-Leh

There are two ways to get to Ladakh, one goes through Kashmir, passing just few miles away from the border with Pakistan and Afghanistan. Even though everyone says it is safe I wouldn't be that convinced – they are finally fighting in the name of a Great Muslim State.

The northbound route is open just few months- regularly mid-June to mid-September, but it all depends on weather condition, rainfall and who knows what else. It goes through numerous high-altitude passes- here I mean over five thousand meters high. After crossing Rothang Pass, which is often closed due to landslides or traffic-jammed by ones trying to see some snow or do paragliding, there is only one town on the way- Keylong. There most of the buses and jeeps stops, few kilometers the road starts to climb and there is no place where one can rest and literally respire. On the way there are few parachute cafes where you can have a decent stop on the very long and bumpy way. Once you see first stupas, white colour buddhism chapel, you are close to Leh.

Dzień 18-19/Km 1667-2114/Manali-Leh

Nie jest tak łatwo dostać się do Leh. Pierwsza z dróg prowadzi tuż pod granicą z Pakistanem i Afganistanem, przez sporne terytorium Kaszmiru, usiana jest licznymi posterunkami i koszarami wojskowym, a tu i ówdzie stoją ukryte wyrzutnie rakiet. Druga droga, północna, otwarta jedynie trzy miesiące w roku, prowadzi przez wysokie przełęcze i szerokie doliny rzeczne, czasami urywa się, przy większych deszczach trzeba przejeżdżać przez rwące potoki czy wodospady. Na prawie pięćset kilometrowej trasie znajduje się tylko jedno miasto -Keylong, które raczej wygląda jak przypadkowa zbieranina drobnych handlarzy.

Najczęściej wszyscy pokonują drogę zatrzymując się na noc w nim lub w jednym z kilku pobliskich obozowisk. Kierowca uprzedza nas, że pierwszego dnia możemy jednak przejechać niewiele ponad sto kilometrów, ponieważ dalej zaczynają się wysokie przełęcze sięgające pięciu tysięcy metrów nad poziomem morza, a tam nocleg, z powodu braku tlenu, nie jest możliwy.

Krajobraz zmienią się powoli, zielone wzgórza i lasy znikają powoli a zastępuje je niska roślinność aż zamieni się w suchą, kamienną i nieprzyjazną pustynię. Podróż trwa dwa dni, białe buddyjskie stupy przydrożne sygnalizują koniec długiej podróży do Leh.

 

Day Fifteen/Km 1667/ Manali   

Manali has always been a south gate to Himalaya, infamously unpredicatble Rothang Pass protects unwanted from the far-away Ladakh Kingdom, Tibet and Nepal. As a stop before long and dangerouse journey it hosted travellers.
It is said that for foreginers Manali has been discovered by Israeli about fifty years ago. Exciled from unhospitable homelands of East Carpathian they must have been looking for similar ladscapes - the Golan Hills were still under dipute between. Green hills, untouched pine trees forest, cold streams and rivers, waterfalls remembers Galicia though everything there is higher, greater and more spaciouse. Today Manali is packed with Isreali from the youngest one to the eldery, many shop signs are written in jewish, you will meet them dancing, as they dance at Shabat Shalom on the Friday evening next by the Western Wall, smoking nargila in hundrets of bars in Vashisht overlooking the valley, barganing for the pashmina and yak shawls in dozen of shops and market in Manali and Old Manali.

Dzień Piętnasty/Km 1667/Manali

Manali od wieków było ostatnią osadą przed wielkimi Himalajami, ostatnim przystankiem przed przeprawą przez Przełęcz Rothang, przed długą i niebezpieczną wspinaczką na prawie czterotysięczną granicę pomiędzy zieloną krainą Himachal a królestwem Ladakh.
Miejscowi podkreślają, że Manali dla turystów zostało odkryte przez Izraelczyków, mniej więcej jakieś pięćdziesiąt lat temu. Ci którzy przetrwali wojnę, wygnani z niegościnnych radzieckich Karpat szukali krajobrazów lat młodości, sosnowych lasów, zimnych i rwących strumieni, głośnych wodospadów, małych drewnianych wiosek rozsianych wśród gór. Przedgórze Himalajskie przypomina dawną Galicję, jednak wszystko jest tutaj jakieś większe, góry wyższe, rzeki szersze, potoki bardziej rwące.

traffic jam to Rothan Pass/korek do Przełęczy Rothan

Day Eleven/Dzień Jedenasty

Day Eleven/Km 1358/ Chandigarh
Aparently India can be well organized and clean.
It has started in 1947 when India and Pakistan got Independence, north states and nation of Punajb and Haryana needed a new capital. A team of american architects got invited to design a new town close to the village where Chandi was worshipped, apparently they couldn't fullfill the expectation of authorities. Le Corbusier got the call.

One of the greatest architects of all the time, the one that has changed thinking about architecture, moved it foreword, worshipped by the students got a new amazing task to built a new capital city in India. This was a great chance to prove all his statments.
When I got to the old train station, outside of the town, it was messy as everywhere in India, but then one we enter a perfect Grid it all got overorganized. Clean wide streets with bus lanes, divided by a green line, lawns with line of trees, sidewalk and bikepath, where in India mostly you would have a general line for all kind of transport.

 All the city is divided into numerous sectors, 800x1200m, each sector in subsectors. Sector 17, called a city center, is conformed by a great concrete square surrounded by numerous shops, cinema and one restaurant, in Sector 43 we will find bus station, sector 9 is for local goverment while sector 1, of course, is for the state goverment, there is one with hotels only, one with museums...City Zoning was not our favourite. Sixiteis Utopia thinking left us without water and food for couple of hours, finally we found some illegal food stalls where we could buy some water, but it was madness. Great experience to get convinced myself once again that city zoning is just a mistake.

The city was built following four principles Circulation, Working, Living and Care of Body and Spirit. Considering this rules Le Corbusier proposed a linear park along the river that was crossing the city south-west to north east, finishing in the Capitol Complex.
Sector 1 as I wrote was built for a new goverment of two states, it was the next Corbusier's great manifest. Three building got situated in a great garden- over the years and due to security they got divded now. Secretariat is a massive, ten floor, grey, concrete building which fulfills some of his Five Points, like an amazing roof garden which overviews the building of High Court and the Assemblies of Punjab and Hayrana. The super concrete building of Assembly gives you the feeling that you are in the goverment building, dimmed light comes only through small horizontal windows, great concrete ramp leads to The Assembly Hall, great parabolic-like structure.
I went to Chandigarh full of curiosity if the city can be founded in the middle of nowhere, if one person can build it, if it works. I must admit I am pretty amazed by the worked of the great Le Corbusier, he proves that India can be a clean and organized country, maybe sometimes overbureaucratic. A great lesson!

Dzień Jedynasty/Km 1358/Chandigarh

Wszystko zacząło się w 1947, kiedy Indie i Pakistan wywalczyły niepodległość, północne stany Punjab i Haryana potrzebowały nowej stolicy. Rząd zdecydował aby zaprosić do współpracy zespół amerykańskich architektów, wśród których był urodzony w Warszawie Matthew Nowicki, niestety nie sporostali oni wymaganiom ówczesnego rządu. Telefon zadzwonił w pracowni Corbusiera.
Jeden z największych i najważniejszych architektów był już wtedy bardzo rozpoznawalny, jego teorie i czasami kontrowersyjne projekty budziły dyskusję w architektonicznym świecie. Taka propozycja była świetnym sposobem na udowodnienie jego radykalnych teorii i wybudowaniu całkowicie modernistycznego miasta, począwszy od planu aż po budynki.

Kiedy wysiadłem na starym dworcu kolejowym, wyglądał dużo lepiej niż inne w tym kraju, dość czysty, dużo ławek z nierdzewnej stali, brak nieznośnego smrodu i jakiś ogólny porządek zapowiadał już, że jestem w innych Indiach. Przekonałem się już jadąc do hotelu w Sektorze 23. Szerokie aleje, z wydzielonymi bus pasami, odziela pas zieleni, krótko wystrzyżone i zadbane trawniki ocienia szpaler wysokich drzew a za nim oprócz zadbanego chodnika ścieżka rowerowa - modelowy przekrój ulicy, nawet dla współczesnego miasta. Zatoczki wjazdowe, za nimi parking przed budynkami, wszystko świetnie oznaczone i przestrzegane. Od razu mogłem odetchnąć spokojnie, nie będzie rozczarowania, praca mistrza doskonale ułożyła indyjskie społeczeństwo.
Miasto zostało podzielone na wilelkie sektory, każdy mierzy 800 na 1200 metrów, podzielone na mniejsze części wewnętrznymi ulicami, do każdego z nich można dostać się jedynie przez jedną z czterach ulic wjazdowych. Sektor 17, to centrum miasta. Trochę bezduszny, betonowy plac, otoczony setkami sklepów (kolorowy krzyk reklam i szyldów przypomina nam, że jesteśmy w Indiach) pełen jest ludzi, słychać gwar i śmiech, Sektor 43 to dworzec autobusowy, Sektor 9 mieści instytucje miejskie- policję, urząd miasta. Sektor 1 zwany Capitol Complex to popisowe dzieło Le Corbusiera- Zgromadzenia Punjabu i Haryany, Sąd Najwyższy oraz kafkowski Sekretariat.

Kafkowski? Żeby wejść i zwiedzić budynki Le Corbusiera zostaliśmy wciągnięci w biurokratyczną maszynę Chandigarhu. Po tym jak pierwsza policjantka odesłała nas do okienka z przepustkami, tam dali nam adres gdzie możemy uzyskać przepustkę, na recepcji panie wysłały nas do infromacji, infromacja do Urzędu Turystyki, ten po wnikliwym sprawdzeniu paszportów i spisaniu wszystkich danych dał nam, jakby się wydawało przepustki. Wróciliśmy do okienka, tam po kolejnym sprawdzeniu paszportów, zrobieniu zdjęć, dali nam kolejną przepustkę, pani (ta co nas odesłała na samym początku) zaprowadziła nas do kolejnego funkcjonariusza, ten zabrał na, omijając główną kontrolę, do pokoju kontrolnego, tam (to jest już krok siódmy) kolejny, wyższy stopniem oficer wziął od nas paszporty i wystawił kolejną przepustkę, wraz z jego podwładnym udaliśmy się do kontroli, którą minęliśmy, potem pojechaliśmy na szóste piętro, tam w pokoju pełnym biurek i papierów, otrzymaliśmy kolejną przepustkę (krok dziewiąty, minuta 82).

Widok z dachu szarego, betonowego Sekretariatu był imponujący, w oddali góry, przed nimi regularna siatka miasta z drugiej strony budynki sądu i parlamentów. Budynek wypełniał przynajmniej dwa z pięciu corbusierowskich punktów zasad budowania budynków. Parlament dawał wrażenie potężnej i władczej instytucji, pośrednie światło wpadające do głównego hallu nadawało wnętrzu specyficznego klimatu, sama sala obrad przykryta parabolicznym kominem była spokojna i bardzo przestrzenna.

Pojechałem do Chandigarh jako architekt, student wielkiego mistrza, pełen obaw, że nasza europejska architektura nie jest w stanie zrozumieć indyjskiej myśli, temperamentu, sposobu życia, że miasto zostało zniszczone. Okazało się odwrotnie nasza przewaga cywilizacyjna w budowaniu miast pozwoliła zbudować strukturę czystą, zorganizowaną i łatwą w zarządzaniu, być może zbyt uporządkowaną. Trudno zgodzić się ze strefowaniem miasta-na części handlowe, pracy, mieszkania, urzędowe. Chandigarh wywiera wrażenie chyba na każdym, nie tylko architekcie i jest obowiązkowym punktem podczas wizyty w Indiach, nie ze względu na budynki, ale na eksperyment socjologiczny, który tam się odbył i odbywa, żeby zrozumieć te kraj lepiej.

Day Nine/Dzień Dziewiąty

Day 009/Km 625/ Mandore
Mandore once used to be a fairytale kingdom, today far away from toursitic routes ex-Marwara capital invites to lush and beautiful gardens. Amongs the think greenery, protected by a fort and high city walls form north we visit well conserved complex of temples and tombs, a palace and quite small but charming Arc du Truimphe. 

Hindi temple impress detail, known for us from baroque churches, richly decorated columns, pilasters, tymphanons...actually one can say that entire architecture dictionary could be found there. 

Dzień 009/Km 625/ Mandore
Mandore, położona zaledwie dziesięć kilometrów od Jodhpuru, była kiedyś stolicą potężnego królestwa Marwara. Dziś, na uboczy głównych turystycznych tras, nieśmiało zaprasza do swoich soczystych ogródów. Wśród bujnej zieleni, za wysokimi murami od północy, czekają na nas zespół świątyń i grobowców, fort i skromny łuk triumfalny. Wszystko  w kolorze gorej ochry, pewnie tu nazywają go curry. Między świątyniami, we wschodniej części ogrodu biegają wielkie, zwinne i wydaje się, że dość agresywne małpy. 

Hinduistyczne świątynie zachwycają detalem znanym nam w Europie dopiero z barokowych kościołów, bogato rzeźbione kolumny, pilastry, tympanony... właściwie cały nasz słownik architektury wzbogacony o miejscową tradycję, ornamenty, wzory. 
Największa z świątyń zachwyca przysadzistą, bardzo bogato zdobioną portykiem z kolumnadą, strzelistym, tarasowatym dachem, spiralnym sklepieniem nad częścią centralną... i te słonie, te słonie w narożnikach utwierdzają nas w przekonaniu, że jesteśmy w kraju Ganesha.

Day Eight/Dzień Ósmy Jodhpur

Day Eight/ Km 615/ Jodhpur

Kites over blue city.

According to hindu calendar a day before the full moon in Sharavan month is celebrated as a Day of Sisters and Brothers called here Raksha Badhan. In Indian culture brother and sister is a very broad definition, all your cousins, brothers of your spouse, sister's spouse brothers and sisters are celebrating the day of love and bound between family. To protect your beloved you tie a knot on the wrist of your brother and it is going to protect him.

To memorize this day over the skies of Jodhpur waft a colorful flock of kites. According to colour and shape locals give them names amongst the most common are Pari- Fair, Chanda Tara - Moon and Stars or Tiranga - Three Colours. Since the very dusk young boys climb the rooftop of their houses and let kites to symbolize the eternal love between brothers and sisters...

Megragarh

Already a name of the fort makes us to think about something mighty, powerful, strong, bulky and hefty. Majestic Megragargh rises over blue city skies and protects it from the enemy.

A maze of medieval-like streets and squares leads us to the top of the hill, a pleasant half hour walk takes us to the first gate.  Each step you take remembers the great history and reassures you that it used to be one the the most powerful cities in region. The fort offer an amazing view over the blue cities of Jodhpur, the old town where only the privileged could paint their house blue and the new equally blue town.

While walking through the Megragarh museum I found an amazing collection of Marwara Paintings looking like The Garden of Earthly Delights  and called Garden of Earthly Delight... Why? How? There are a lot of question in my head now. I am definetely going to investigate it closer.

Dzień Ósmy/ Km 615/ Jodhpur 

Latawce nad błękitnym miastem

Zgodnie z hinduskim kalendarzem w dzień poprzedzający pełnię w miesiącu Sharavan świętuje się Dzień Braci i Sióstr zwany Raksha Badhan, mówiąc bracia i siostry nie zapominajmy, że hinduskie rodziny są liczne i przez rodzeństwo rozumie się również kuzynów, rodzeństwo męża, rodzeństwo siostry męża i każdą nawet dziesiąta wodę po kisielu. Aby przypomnieć o miłości do rodzeństwa, ale i obowiązkach wiąże się im na nadgarstku dwukolorowy kłębek a węzeł ma chronić przede wszystkim co złe.

Tego dnia nad Jodhpurem unosi się wiele latawców zwanych tutaj Guddi, a miejscowi odpowiednio do koloru i kształtu nadają im imiona wśród, których najpopularniejsze to  Pari czyli Wróżka, Chanda Tara czyli Księżyc i Gwiazdy czy Tiranga - Trójkolorowy. Od samego świtu chłopcy i mężczyźni wchodzą na dachy błękitnych domów i przy rytmach hipnotycznej muzyki tańczą z wiatrem pozwalając latawcom cały dzień unosić się w cieniu potężnego Fortu Megragarh.

Latawce są ważnym elementem kultury indyjskiej, w czasach średnio służyły nie tylko do przekazywania wiadomości ale również do mierzenia odległości.

Karmienie Orłów w Forcie Megragarh

Wreszcie dotarłem do miejsca, które warte jest mszy. Potężny, majestatyczny, groźny pewnie i trochę bajkowy Fort Megragarh unosi się nad błękitnym, tym razem rzeczywiście błękitnym, Jodhpurem. Brudne, wąskie uliczki miasta o średniowiecznej strukturze prowadzą przesmykami, małymi podwórkami, placykami na wzgórze zamkowe, do wejścia bronią go liczne, do tej pory, niezdobyte bramy. Z góry rozpościera się widok na drobno i chaotycznie utkane ulice i place miasta, błękitne, chaotycznie rozrzucone domy, tworzą perski dywan historii.Sama nazwa fortu przynosi nam już na myśl coś potężnego, każdy krok zdaje się jeszcze o tym przypominać, kolejne bramy, wielkie żeliwne drzwi, armaty są nostalgicznym wspomnieniem czasów wojen i niepokojów, maharadży i najeźdźców.

Od tysiącleci wzgórze, na którym wznosi się fort zamieszkiwały orły, które ciągle unoszą się nad dachami Jodhpuru. Kiedy miasto rozrosło się zwierzęta zniknęły, pewnie część z nich padła łupem głodnych wieśniaków, którzy dopiero ci przybyli do miasta, inne poszukały lepszego miejsca do życia. Orły miały przynosić miastu szczęście i spokój, były wcieleniami zmarłych władców i mędrców, dumnie patrzyły z góry i obserwowały miasto. Maharadża nie mógł pozwolić, żeby i one wyniosły się z miasta, wtedy właśnie to nadał przywilej jeden rodzinie, która mogła karmić orły. Od pokoleń codziennie około trzeciej popołudniu kolejny męski potomek przychodzi karmić orły. Drapieżcy już na godzinę przed zaczynają krążyć nad północno-wschodnim murem, gdy nadchodzi godzina zero karmiciel zaczyna rzucać kawałki mięsa w powietrze a potężne ptaki celnie nurkują po pożywienie rozrywając je na strzępy.

Day Five/ Dzień Piąty -Jaipur

Day Five/Km 303/ Jaipur- the most dirty city in the world?

I must have did it wrong! The Jewel of Rajasthan disappointed me a lot. It was supposed to be amazing Pink City - it was dirty, noisy quasi-city.

I arrived to Jaipur in the rainy evening, it is never in favour of any city, even Venice or Barcelona in rain look as if they just woke up after all night party. The next day in the very morning I went to the Pink City. It was madness, tuk tuk, cars, rickshaws, motorbikes were running around like crazy - we might want to find a different world for traffic to express what happens on the streets in India, constant, unorganized, honking chaos. Either way.

I thought passing the Old City walls will take me to a peaceful and beautiful place, I couldn't be more wrong. I got to this massive bazaar-workshop-like street and it started to rain.

Thanks to God (Vishnu I think) I sheltered in a temple. A monk who was running the temple invited me inside and told me a bit of the story of Jaipur and the temple, he advised not to enter City Palace or Hawa Mahal- I thought he must be wrong, everyone is saying differently. Once it stopped to rain I went to the Hawa Mahal, as fast as I entered I left disappointed, the best was the view over Jaipur urbanistic nightmare. The same happened in City Palace, Monkey Temple or Mantar Jantar.

I am wondering who and how did such an amazing PR?- I will hire you guys.

I left Jaipur for Pushkar the very next morning.

Dzień Piąty/Km 303/ Jaipur czyli najbrudniejsze miasto świata.

Miało być różowe, zabytkowe, turystyczne, piękne, klimatyczne a i niepowtarzalne. Perła Rajhastanu. Kogoś chyba mocno poniosła wyobraźnia ?

Do Jaipuru wjechałem wieczornym pociągiem w strugach deszczu Rano obudził mnie hałas, łoskot, trąbienie i warczenie silników tuktuków i starych, zdezelowanych autobusów. Na zwiedzanie wyruszyłem w towarzystwie dzień wcześniej poznanego Turka z Antalayi. Jak udało nam się dojść do murów starego miasta, po uprzednim niemal-ogłuchnięciu, przekroczyliśmy New Gate z nadzieją na mniejszy ruch i jazgot a może wreszcie coś ładnego. Bzdura! Przemierzając długi niby to targ, niby wielki warsztat samochodowy złapał nas deszcz na szczęście schronienia udzielił nam buddyjski mnich i wspominał, że City Palace - sztandarowy zabytek Różowego Miasta- wygląda tylko ładnie z zewnątrz a w środku nic nie ma, podobnie Hawa Majal. Niedowierzając, po tym jak tylko skończył się deszcz ruszyliśmy dalej. Hawa Majal, jak mówi przewodnik, to pięcokondygnacyjny Pałac Wiatrów i najważniejszy zabytek w mieście. Weszliśmy i wyszliśmy. Gdyby nie widok z najwyższego punktu wieży żałowałbym tych 50 rupi.

Z góry widziałem, że kolejny zabytek czeka na nas za wielką bramą. Po tym jak przemierzyliśmy wielki, zapuszczony plac, gdzie oprócz wysypiska śmieci i pasących się swobodnie krów, owiec, osłów, wesoło biegających prosiaków teren bagnił się, a w oddali widać było rzutko rozrastający się śródmiejski slums. Okazało się, że wejście do City Palace jest droższej kosztuje aż 400 rupi...

Czekało mnie kolejne rozczarowanie. Jak się okazało za chwilę, że oprócz trzech dziedzińców otwartych dla zwiedzających jest tutaj przede wszystkich dużo handlarzy różnej maści, od tych co malują henną, przez sprzedawcy galanterii skórzanej, jedwabie i obrazy. Znów szybko wyszliśmy. Kolejno zawiodły mnie Jantar Mantar czy Świątynia Małp, o której świetnie kiedyś opowiadała na dwójce Krystyna Czubówna.

Z samego rano wyjechałem do Pushkaru.

I powtórzę genialnego Stasiuka:

"Miasta w tej części kontynentu to są wypadki przy pracy, dzieła przypadku i dobrych chęci. Na zdrowy rozum nie powinno ich tu być...Zwłaszcza w krajach, które przypominają ogromne wsie. Wieśniacy nie potrafią budować miast. Wychodzą im totemy jakichś obcych bóstw. Środek jeszcze jako tako zmałpowany, ale przedmieścia wyglądają zawsze jak poroniony przysiółek. Hipertrofia powierzchni magazynowej i stracony smutek. (...) ." 

Day Four/ Dzień Czwarty

Day 004/ Km 0-303/ New Delhi-Jaipur
Indian trains bring us always the same picture: crowds at the railway station, people hanging from the sides of the train, some of them sitting on the roof. My first experinece is quite different- neat, air-conditioned train left the platform with planned (!) ten minutes delay, half-empty wagon has only five seats in a row. I check my seat number via rail app. Apparently someone was already seating there, he asked me if I can take his place in a different wagon because he is travelling with luggage- probably mine fifteen kilos backpack he doesn't consider as a luggage :)
For the next hour or so the train crossed back of town- poor slums, falling apart house-like structures, semi-wild pigs plunging in dirty street pools, kid playing around, dump, dump, dump, drying colourfull laundry, old ladies wearing sari seating on the bench, dark workshops, small shops and strange looking eatieries...
...a few minutes later train passed a massive construction site of multistorey tower for housing somewhere in the middle of nowhere...

Western people will never understand a nostalgia to old time trains. Only some of them stil runs through Eastern Europe - Poland, Bulgaria, Romania and Ucraine... actually the last one are my favourite. There is always a lady- vagonova- who is taking care of entire wagon, letting you in, giving clean sheets to sleep, waking up when arriving to the  final destination, bringing tea and coffe. As time passes they strating to extint. Soon they will be a relict of the past, like tramways in Milan or Lisboa.
Trains in Germany, England or France became a fast way of transport, they have lost all the old times charm. Impecable railwaystation, everything booked online or in a ticket machine. Of course, I understand that they need to reflect nowadays condtitions, but I will miss the old times trains.



Dzień 004/ Km 0-303/ Delhi-Jaipur

Nie taki diabeł straszny jak go malują. Wszyscy znamy, chociażby z fotografii, pociągi w Indiach, ludzi upchanych nie tyle co wewnątrz, co wiszących po bokach, uwiązanych do tyłu ostatniego wagonu czy siedzących na dachu, znajdujemy w głowie obrazy zwierząt podróżujących razem z ludźmi, jakieś gdakające kury, kozy, koniecznie kozy, może ze dwie kaczki albo chociaż jakaś perliczka czy indor. Zdarzyły mi się jedynie dzielić marszrutkę na Ukrainie i kilka gwatemalskich chickenbusów  z całym zwierzyńcem, tutaj, póki co, nie wydaje się to powszechne.
Obyło się bez większych przeszkód. Bilet zakupiony przez andoridową aplikację ma być wystarczający. Stacja, dworzec nie-główny, ale taka Łódź Chojny, Warszawa Wschodnia czy Wrocław Mikołajów senny, zadziwiająco spokojny, kilka budek z jedzeniem i brudne toalety. Drzwi do pociągu szczelnie zamknięte, bo klimatyzacja ma umożliwić pięciogodzinną podróż, konduktorzy uprzejmi, pomocni, gniazdka elektryczne, lampki, rozkładany stolik. Ciekawe jak wygląda pierwsza klasa?
Pociągiem jadę do Jaipuru zwanego różowym miastem, przede mną pięć godzin podróży przez nowe krajobrazy.
Mam jakiś ogromny sentyment do jazdy pociągiem, mimo że czasami trwa to dłużej niż powinno. Zabiera on nas w niedostępne zakątki pejzażu, mostami przekracza rozlewiska i rzeki, łukiem omija tu i ówdzie rozsiane wsie, stuka, puka, gwiżdże, szeleści. Chętnie czekam wybieram się na przejażdżkę Chopinem, Kościuszko, Wrocławianinem czy Tatrami.
Opóźniony pociąg nieśpiesznie przyjechał przez zatłoczone przedmieścia, biedne slumsy rozpadających się domów, wolno biegających półdzikich świń, dzieci grających w piłkę, krykieta, wysypisk śmieci i schnącego prania.
Opóźniony pociąg przyjechał do Jaipuru, gdzie czekała na mnie szóstka naciągaczy i każdy z mojego hotelu, któremu to wierzyć, na schodach policja zgarnęła już trzech, kolejny chciał mnie zabrać na wycieczkę, dwóch innych się zniechęciło, właściwy czekał na zewnątrz, ale skąd wiadomo, że to właściwy, już chciał mi plecak ładować do bagażnika, ale szybko wziąłem bagaż na tylne siedzenie. Zaczęło nieśmiało dżdżyć.

Day Three/ Dzień Trzeci

I remember getting for the first time to Haifa in Israel, it was really hard to manage with all the heat, strange language and alphabet, my credit card was not working either, I needed a few days to put myself on a proper track and plug in. This time it seems to be easier.

Each Great City has or had it's market. Apparently most developed countries got rid of their market replacing it by shopping malls, outlets, etc. Great cities of developing world still have their booming and vibrant markets, if you just walk around istanbuli Gran Bazar, mexican La Merced or Chandi Chowk you will find yourself in a parallel reality.

Chandi Chowk flows a river of people, rickshaws, tuk-tuks, horses, porters... old tables bend under the weight of colourful silks, polyesters, a homeless sleeps in a muddy gutter, a step ahead some is selling a grilled corn, there is small mosque and a bigger shrine with a beautiful plaza, where you have to take your shoes off to not offend Allah, some is scamming you, other vendor is trying, and selling you, some  dates, cucuma, nuts, dried fruits, tea from Assam,a  five year old girl carrying a few months old baby is begging for money, a hindu temple, a lady in sari stepping out of her new SUV, few young guys cooking rice on the street, more beggars. Complete chaos.

Poverty is very photogenic.

It isn't for me anymore. Living in a third world country as Mexico, I tried to understand people living in slums and investigate reasons, well it wasn’t that strange there. Maybe one day I'll try to find some solutions. How to accelerate de-slumming of megalopolis? What are the triggers?

Finally a slum is just a state, which is going to change in a regular, healthy part of any city, just look at Ciudad Neza in Mexico which by many, how haven't been there, is consider a slum. Once there are all city services and public transport there are rapidly changing and reacting to a new situation, becoming safe and better place to live. Watching poverty as a curiosity, taking picture of slums I found pretty annoying

Dzień Trzeci/ Km 0/ Old Delhi

Każde wielkie miasto ma lub miało swój wielki bazar. Wydaje się, że to zanikanie handlu nieformalnego jest znakiem "cywilizowania się". Bazary, targi, rynki o których pisze świetnie Aleksandra Wasikowska w książce Architektura Cienia, zniknęły już właściwie z mapy Europy. Nasz, Stadion Dziesięciolecia, zastąpiły galerie i centra handlowe, outlety, Marki, Raszyn, Tuszyn. Wielkie Miasta rosnącego świata ciągle mają swoje bazary- Grand Bazar w Istanbule, La Merced w Meksyku czy Chandi Chowk w Delhi. Osieroceni, w podróży, zawsze z przyjemnością wracamy na targi, aby poczuć ten kilmat, potargować się, powąchać nieznanych przypraw, dotknąć jedwabnych materiałów z dalekich krajów. 
Chandi Chowk płynie powolną lecz burzliwą rzeką ludzi, rikszy, tuk-tuków, koni, wołów, tragarzy. Zniszczone stoły uginają się pod wielobarwnymi szpulami jedwabi, poliestrów, obok w rynsztoku śpią bezdomni, krok dalej ktoś sprzedaje grillowane kukurydze, jeszcze dalej mały meczet i świątynia, gdzie musisz zdjąć buty i okryć ramiona, obok rozkopy, ktoś inny naciąga Cię na niepotrzebne rzeczy, dalej pistacje, daktyle, żółta kurkuma, czarna herbata z Assamu, kilka walczących bezdomnych psów, znów sklep cynamonowy, pięciolatka ze swoim rocznym bratem na rękach żebrająca o pieniądze, pani w sari w wielkich okularach z ogromnym napisem Prada wysiada ze swojego SUV-a, świątynia hinduistyczna, ktoś chce zrobić sobie z tobą zdjęcie, ktoś sprzedaje mango lassi na ulicy, dorabia klucze, grupa młodych tragarzy gotuje ryż. Chaos. Skusiły mnie nerkowce i daktyle.

Delhi to miejsce gdzie świetnie współżyją ze sobą dwie wielkie religie świata- monoteistyczny islam odłamu sunnickiego oraz hinduizm. Hinduzim jest wszechobecny w życiu jego wyznawców, religia jest ważną i nieodłączną częścią życia, natomiast islam szuka miejsca dla swoich wyznawców, tak powstały wielkie i piękne świątynie- tu w Delhi Nizamuddin Darah oraz Jama Masjid. Wejście do meczetu czy na teren świątynny zaczynamy zawsze od zdjęcia butów, które w islamie uważa się za brudne i niegodne do stanięcia do modlitwy przed obliczem Allaha. Jama Masjid, zbudowana z czerwonego kamienia, dumnie wynosi się nad miastem zaznaczając obecność islamu w mieście, widać ją nawet zza wysokich murów Lal Quila'y ( Czerwonego Fortu). Zbudowana jeszcze w czasach cesarza Shah Jahana w połowie XVII wieku jest największą świątynią muzułmańską w kraju, tysiące wiernych zbierają się tutaj by uczcić początek i koniec Ramadanu.

Italians in the mosque/ Włoszki w meczecie.